دو هفته‌ی کارگردانان در جشنواره کن ۲۰۲۵: گفتگو با ژولین ریل

در حالی‌که هفتادوهشتمین جشنواره کن در حال برگزاری است، نگاه‌ها به یکی از مهم‌ترین بخش‌های موازی این رویداد سینمایی یعنی «دو هفته‌ی کارگردانان» دوخته شده است. این بخش که همواره نقش مهمی در معرفی استعدادهای تازه و آثار خلاقانه سینمایی دارد، امسال نیز با انتخاب‌های جسورانه‌اش توجه بسیاری را جلب کرده است. در این گزارش، گفت‌وگویی اختصاصی با ژولین ریل، مدیر هنری دو هفته کارگردانان، انجام شده که به بررسی رویکرد، تغییرات و چشم‌انداز این بخش در جشنواره کن ۲۰۲۵ می‌پردازد.

چرا تعداد فیلم‌های بلند انتخاب‌شده [در جشنواره کن] را از ۲۱ فیلم در سال گذشته به ۱۸ فیلم کاهش دادید؟
ژولین ریل: سال گذشته متوجه شدم که با افزودن چند فیلم صرفاً برای دادن فرصت به فیلم‌سازان بیشتر، برنامه‌ریزی ما دچار محدودیت شد، چراکه تنها یک سالن نمایش در اختیار داریم و برخی فیلم‌ها فقط یک‌بار نمایش داده شدند. همیشه عجیب است وقتی بعضی فیلم‌ها بیشتر دیده می‌شوند و بعضی دیگر کمتر. بنابراین خواستیم به رویکردی برابرتر بازگردیم. با تعداد کمتر فیلم، فرصت بیشتری داریم تا روی آن‌ها بهتر کار کنیم، بهتر آن‌ها را در معرض دید قرار دهیم و همراهی‌شان کنیم.

چیزی که تغییر نکرده، خط مشی تحریری شما در جشنواره کن است که همچنان تمرکز زیادی بر کشف آثار جدید دارد، از جمله هشت فیلم اول.
آیا این انتخابی آگاهانه است؟ نمی‌دانم. چیزی که قطعاً می‌توانم بگویم این است که همه‌ی اعضای کمیته‌ی انتخاب احساس می‌کنیم که میل به باز کردن راه، رفتن به سوی ناشناخته‌ها و شگفتی‌ها در جاهایی غیرمنتظره در ما وجود دارد. حتی اگر فیلم‌سازان نوظهور زیادی حضور دارند، در نوع فیلم‌ها و پیشنهادها هم سعی کردیم به سمت چیزهایی برویم که قبلاً سراغشان نرفته بودیم.

چه تنوعی می‌توان از انتخاب‌های جشنواره کن امسال انتظار داشت، با توجه به اینکه دو فیلم ترسناک هم در میان آن‌ها هستند؟
ابتدا این ایده‌ی کلی وجود داشت که سینمای ژانر را با تأکیدی بیشتر از دو سال گذشته بازگردانیم. قبلاً جستجو کرده بودیم ولی چیزی پیدا نکرده بودیم. امسال، با فیلم حیوانات خطرناک ساخته‌ی شان بایرن، سینمای ژانر برای علاقه‌مندان این گونه‌ها بازمی‌گردد، اما نه فقط برای آن‌ها، بلکه با ایده‌ی «سرگرمی»، لذت، که البته با میزانسن در ارتباط است، چراکه کارگردان بسیار توانایی است و به کدهای زیرژانر فیلم‌های کوسه‌ای و بقا احترام می‌گذارد. فکر می‌کنم «دو هفته‌ی کارگردانان» باید در این حوزه هم حضور داشته باشد. همچنین، فیلم اراده‌ی او انجام خواهد شد از جولیا کوالسکی نیز یک فیلم ترسناک است اما با حال‌وهوایی مرموزتر و مولفانه‌تر. در کنار آن‌ها، کمدی محبوبی چون مهمونی تمام شد! ساخته‌ی آنتونی کوردیه و تریلر بسیار مطمئنی به نام دختری در لبه از جینگ‌هائو ژو (یک فیلم اول چینی درباره‌ی اسکیت نمایشی) نیز حضور دارند. برخی فیلم‌ها تصمیم گرفتند با آغوش باز به سراغ ژانرها بروند و از دل آن‌ها چیزی نو ارائه دهند.

در کنار این کشفیات، فیلم‌های جدید کریستین پتزولد و روبن کامپیو نیز در برنامه هستند. آیا از رویکرد اولیه‌تان –که می‌گفتید فیلم‌های ردشده از بخش رسمی را انتخاب نمی‌کنید– عقب‌نشینی کرده‌اید؟
خیر. هیچ‌گاه صحبت از تنزل رتبه نبوده است. آنچه هنگام ورودم گفتم این بود که برایم مهم است «دو هفته‌ی کارگردانان» رنگ و بوی خودش را داشته باشد، فیلم‌هایی را برگزیند که شاید به خاطر ماهیتشان جای دیگری نتوانند حضور داشته باشند. ایده این است که منتظر رد شدن فیلم‌ها از دیگر بخش‌ها نباشیم. کریستین پتزولد اصلاً از چهره‌های ثابت کن نیست. او فیلم‌سازی است که عاشق کارش هستم و برایم بسیار جالب بود که «دو هفته» او را برای نخستین بار در جشنواره کن به‌نمایش بگذارد. درباره‌ی روبن کامپیو، قضیه کمی خاص است چون این فیلم همچنین آخرین فیلم لوران کانته است، پروژه‌ای کاملاً منحصربه‌فرد. من به‌عنوان حرکتی در سینمای مؤلف، معتقد بودم که جایگاهش به‌عنوان فیلم افتتاحیه‌ی «دو هفته» منطقی است. به‌نظرم این کاملاً با ایده‌ی «دو هفته» به‌عنوان سرزمینی برای کشف و کاوش هماهنگ است، اما درعین‌حال، بخشی است که دوباره با دوستان فیلم‌ساز، با چهره‌هایی که پیشینه دارند و بازگشته‌اند، ارتباط برقرار می‌کند؛ حتی اگر این آثار لزوماً جنبه‌ی رقابتی نداشته باشند، اما آثار بزرگی هستند.

از نظر جغرافیایی، انتخاب‌های ۲۰۲۵ نیز همچون دو دوره‌ی پیش، عمدتاً شامل بلوک فرانسه، سینمای مستقل آمریکای شمالی و فیلم‌هایی از آسیاست.
ما واقعاً در سراسر جهان جستجو می‌کنیم. امسال، مثلاً فیلم‌هایی از آمریکای جنوبی را خیلی دوست داشتیم: برخی از آن‌ها به بخش‌های دیگر رفتند و درباره‌ی برخی دیگر، وقتی به مرحله‌ی انتخاب نهایی رسیدیم، کیفیت فیلم‌ها تعیین‌کننده بود و درنهایت ترجیح دادیم یک فیلم آسیایی دیگر که بسیار قوی بود را انتخاب کنیم. من برای خودم حق قائل هستم که همه‌ی دنیا در یک سال نماینده نداشته باشد. البته، اگرچه برای خودم وظیفه‌ای تعیین نمی‌کنم، اما به خودم می‌گویم که سال آینده تلاشی مضاعف خواهیم کرد تا کشورهایی که کمتر نماینده داشتند، بیشتر دیده شوند. اما ابتدا باید وفادار بمانیم به معیار اولمان: در جستجویمان به‌دنبال چیزهایی برویم که واقعاً ما را شگفت‌زده می‌کنند، چیزهایی نو و جسورانه.

آیا وضعیت برای سینمای اروپا نیز همین‌طور است؟ فراتر از فیلم‌های فرانسه، بلژیک و مستند اوکراینی که انتخاب کرده‌اید؟
نه ما حسرت نمی‌خوریم، اما واقعاً دوست داشتیم امسال فیلم‌سازانی از کشورهای شمال اروپا داشته باشیم، چراکه چند فیلم از آن منطقه دریافت کردیم که واقعاً با اشتیاقی تازه و نویی برای سینما همراه بودند. حیف که فیلم یا فیلم‌هایی که واقعاً می‌خواستیم در انتخاب نهایی باشد را نیافتیم، اما پویایی آن منطقه کاملاً مشهود بود. همین‌طور درباره‌ی کشورهای لاتین مثل پرتغال، ایتالیا، اسپانیا، که فیلم‌هایشان نشان‌دهنده‌ی سینمایی سالم و پرنشاط بود. اما در داوری نهایی، تصمیم گرفتیم فیلم‌سازان دیگری را کشف کنیم. درنهایت، واقعیت این است که فرانسه –که البته در جشنواره کن و در «دو هفته» همیشه چنین بوده– بسیار خوب نمایندگی شده. اما حتی اگر Thomas N'Gijol فرانسوی باشد، فیلم رام‌نشدگان در ذات خود فیلمی است درباره‌ی کامرون به‌شیوه‌ای داستانی؛ یک فیلم جنایی واقعی با جاه‌طلبی سینمایی، کارگردانی و هدایت بازیگر درخشان. در DNA آن، این فیلم کامرونی است. و وقتی آن را کشف کردیم، کاملاً غافلگیر شدیم!

پیش از رونمایی فهرست‌تان، شایعه‌ای پررنگ در جریان بود مبنی بر حضور فیلمی از جیم جارموش در «دو هفته» یا حتی رقابتی بر سر این فیلم میان بخش‌های مختلف. آیا چنین چیزی صحت داشت؟
تنها چیزی که می‌توانم بگویم این است که دوشنبه چند ایمیل تبریک بابت حضور فیلم جیم جارموش در برنامه دریافت کردم. با خودم فکر کردم شاید چیزی در غیاب من تأیید شده که من از آن بی‌خبرم و خیلی خوشحال شدم. صادقانه بگویم، من هنوز فیلم جیم را ندیده‌ام و مشتاق تماشای آن هستم، و البته بهترین آرزوها را برای نمایش جهانی‌اش دارم.

شما جایزه‌ی مخاطبان را که در سال ۲۰۲۴ راه‌اندازی شد، بازگردانده‌اید. این جایزه چه تأثیری داشته؟
برای قضاوت هنوز زود است، فقط یک سال گذشته. اما بسیار خوشحالم از سرنوشت نخستین برنده‌ی این جایزه، زبان جهانی اثر متیو رنکین، از زمان نمایش آن در «دو هفته». البته، این موفقیت پیش از هر چیز مدیون خود فیلم است و قرار نیست ما برای خودمان کف بزنیم. بااین‌حال، حس می‌کنم این که توسط مخاطب شناخته شد، کمک کرد که فیلم بهتر دیده شود. انتخاب این فیلم از سوی کانادا برای اسکار هم اصلاً بدیهی نبود، چراکه با وجود شگفت‌انگیز بودن، فیلمی کاملاً دیوانه‌وار، سوررئال و عجیب است. من این انتخاب برای اسکار را نشانه‌ای مثبت دیدم، بنابراین امسال دوباره آن را امتحان می‌کنیم. خواهیم دید چه می‌شود و هیچ فشاری بر خودمان وارد نمی‌کنیم.

زمانی که به «دو هفته» آمدید، استانداردها و «رادیکالیسم» خط مشی تحریری‌تان را بسیار بالا تعیین کردید. حالا با سه سال تجربه، رابطه‌تان با فروشندگان، پخش‌کنندگان و تهیه‌کنندگانی که ابتدا کمی غافلگیر شده بودند، چگونه است؟
«دو هفته» دریچه‌ای است به تنوع سینما، نه‌فقط از نظر منشأ جغرافیایی، بلکه در گونه‌ها، ژانرها، سینمای مؤلف پیشرو و همچنین آثار مردمی‌تر. این همان چیزی است که سینما را غنی می‌کند و همیشه «دو هفته» را نیز غنی کرده است: ارائه‌ی تمام این فیلم‌ها در جایگاهی برابر و دیدن هم‌زیستی آن‌ها. این همیشه فلسفه‌ی من بوده. البته، چون ما علاقه‌مند به کشف فیلم‌سازان هستیم، ممکن است برای بعضی‌ها شگفت‌انگیز بوده باشد، چراکه با ۱۸ یا ۱۹ جایگاه، نمی‌توان همه را راضی کرد. هدف ما هم این نیست؛ هدف، یافتن فیلم‌سازانی‌ست که بتوان آن‌ها را به جهانیان معرفی کرد. این مسئولیتی بزرگ است، برای من اهمیت زیادی دارد و باید با آن کار کنم. شاید ابتدا تعجب‌آور بود و برخی شروع به بررسی فروش گیشه‌ای فیلم‌ها کردند. اما من بررسی کردم: فیلم‌های اول برادران داردن، میشائل هانکه، روبن اوستلوند و بسیاری دیگر که از «دو هفته» گذشتند، در آن زمان الزاماً موفقیت گیشه‌ای نداشتند. فیلم‌های اول این کارگردانانی که حالا نخل طلا دارند، زمان نیاز داشتند تا دیده شوند و به‌عنوان سینمای بزرگ مؤلف تلقی شوند. بنابراین فکر می‌کنم باید در این‌باره فروتن بود، درعین‌حال که خوشحالیم اگر فیلم‌هایی داشته باشیم که بلافاصله با استقبال عمومی مواجه شوند. چون من واقعاً به سینمادوستی عامه‌پسند ایمان دارم؛ با آن بزرگ شدم. پس سعی می‌کنم کاملاً باز باشم. اما باید بدانید تنها ۳۰ تا ۴۰ درصد فیلم‌هایی که برای ما فرستاده می‌شود، پخش‌کننده یا فروشنده دارند؛ یعنی ۶۰ تا ۷۰ درصد از ناکجا می‌آیند، کاملاً برهنه. فکر می‌کنم همه باید به‌شکل برابر دیده شوند و من سعی می‌کنم با همه با هماهنگی کار کنم. ما این روزها زیاد درباره‌ی میزان مخاطب سینما می‌شنویم، اما فکر می‌کنم این انتخاب می‌تواند آن را نقض کند، چراکه ما اصلاً در کیفیت مصالحه نکرده‌ایم، و سخاوت در تقریباً تمام فیلم‌هایی که ارائه می‌کنیم، به من امید می‌دهد که این‌ها به مخاطبان سینما هم تبدیل خواهند شد – حتی اگر این هدف اصلی‌ام نباشد. 

منبع: https://cineuropa.org/en/interview/476521