کتاب جهان نگریسته شده استنلی کاول؛ مواجهه‌ای فلسفی با سینما و تماشاگر

به بهانه ترجمه اخیر این کتاب مهم در تاریخ سینما، مروری مختصر خواهیم داشت بر کتاب جهان نگریسته شده نوشته استنلی کاول؛ اثری تأثیرگذار که به شکلی عمیق و فلسفی به ماهیت فیلم می‌پردازد.
استنلی کاول در کتاب "جهان نگریسته شده"، به بررسی ماهیت فیلم به عنوان یک هنر و رابطه منحصر به فرد آن با واقعیت و تماشاگر می‌پردازد. او با تمرکز بر بنیان‌های عکاسانه فیلم، ظرفیت آن برای ثبت و نمایش واقعیت را مورد واکاوی قرار می‌دهد و چگونگی ایجاد یک "جهان" ویژه برای بیننده را تشریح می‌کند. کاول به تحلیل تکنیک‌های سینمایی نظیر قاب‌بندی، تدوین و حرکت دوربین و تأثیر آن‌ها بر ادراک و فهم ما از دنیای به تصویر کشیده شده می‌پردازد. او همچنین به بررسی چگونگی تعامل فیلم با امیال، تخیلات و اسطوره‌های فرهنگی ما با استفاده از نمونه‌هایی از سینمای کلاسیک هالیوود و سینمای هنری اروپا می‌پردازد.  

علاوه بر این، کتاب به بررسی پیامدهای فلسفی هستی‌شناسی فیلم می‌پردازد و مضامینی چون توهم، واقعیت، بازنمایی و وضعیت انسانی را مورد توجه قرار می‌دهد. کاول ویژگی‌های خاص رسانه فیلم، مانند زمانمندی، خودکاری و ارتباط آن با دیگر اشکال هنری مانند نقاشی را تحلیل می‌کند. او همچنین ابعاد اخلاقی تماشای فیلم‌ها و چگونگی شکل‌دهی آن‌ها به درک ما از خود و جهان پیرامون را مورد بحث قرار می‌دهد. تأکید مکرر بر عبارت "ادراک ما از آن" در بسیاری از خلاصه‌ها نشان‌دهنده رویکرد پدیدارشناسانه کاول است که تجربه بیننده را به عنوان محور اصلی درک هستی‌شناسی فیلم قرار می‌دهد. همچنین، اشاره به کارگردانان هالیوودی و اروپایی (گدار، برگمان) بیانگر دامنه وسیع تحلیل کاول است که محدود به یک سنت سینمایی خاص نیست.

مفاهیم اصلی فلسفی

کتاب "جهان نگریسته شده" حول محور مفاهیم فلسفی متعددی شکل گرفته است که درک آن‌ها برای فهم استدلال‌های کاول ضروری است:

• هستی‌شناسی فیلم (Ontology of Film): ماهیت بنیادین و وجود فیلم به عنوان یک رسانه. این مفهوم به بررسی این موضوع می‌پردازد که فیلم چیست و چه ویژگی‌هایی آن را از دیگر اشکال هنری متمایز می‌کند.
• واقع‌گرایی (Realism): ظرفیت فیلم برای ثبت و بازنمایی واقعیت. کاول به بررسی این موضوع می‌پردازد که چگونه فیلم از طریق عکاسی به طور خودکار جهان را بازتولید می‌کند.
• شک‌گرایی (Skepticism): تردید فلسفی و ارتباط آن با تجربه سینمایی. کاول استدلال می‌کند که فیلم به طور ذاتی با شک‌گرایی فلسفی درگیر است و تلاش می‌کند بر آن غلبه کند.
• خودکاری (Automatism): ماهیت خودکار ضبط فیلم از طریق عکاسی. این ویژگی فیلم را از هنرهایی که نیازمند مداخله مستقیم هنرمند هستند، جدا می‌کند.
• تماشاگر (Spectatorship): نقش و تجربه بیننده در مواجهه با فیلم. کاول به بررسی چگونگی ادراک و تعامل ما با دنیای به تصویر کشیده شده می‌پردازد.
• ویژگی‌های خاص رسانه (Medium Specificity): آنچه فیلم را به عنوان یک شکل هنری در مقایسه با دیگر هنرها منحصربه‌فرد می‌سازد.
• پدیدارشناسی (Phenomenology): مطالعه ساختارهای آگاهی آنگونه که از منظر اول شخص تجربه می‌شوند. رویکرد کاول در این کتاب تا حد زیادی متأثر از فلسفه پدیدارشناسی است.
• مدرنیسم (Modernism): ارتباط فیلم با جنبش هنری و فلسفی گسترده‌تر مدرنیسم.

تأکید فراوان بر "هستی‌شناسی فیلم" در عنوان و توصیفات کتاب، به وضوح نشان می‌دهد که این مفهوم، دغدغه اصلی فلسفی اثر است. همچنین، ارتباط میان واقع‌گرایی و شک‌گرایی به نظر می‌رسد تنش اساسی است که کاول در کتاب به آن می‌پردازد. ماهیت واقع‌گرایانه فیلم ممکن است به طور متناقض منجر به شک‌گرایی فلسفی شود یا با آن درگیر شود.  

استدلال های اساسی درباره ماهیت فیلم و ارتباط آن با واقعیت

کاول در "جهان نگریسته شده" استدلال‌های اساسی متعددی را در مورد ماهیت فیلم و ارتباط آن با واقعیت مطرح می‌کند:

• فیلم به عنوان یک "نگاه" به جهان، جایی که بیننده به آن حاضر است اما در آن نیست. این امر حس جدایی و مشاهده را ایجاد می‌کند.   
• بازتولید خودکار جهان از طریق عکاسی به عنوان یک ویژگی تعیین‌کننده فیلم. این ویژگی فیلم را از دیگر اشکال هنری متمایز می‌کند.   
• توانایی فیلم در آشکار ساختن واقعیت با نشان دادن چیزی فراتر از ذهنیت ما. فیلم می‌تواند دیدگاه تازه‌ای نسبت به جهان ارائه دهد.   
• پرده سینما به عنوان مانعی که هم جهان را به نمایش می‌گذارد و هم آن را از بیننده پنهان می‌کند و جدایی هستی‌شناختی ایجاد می‌کند.   
• مفهوم "حضور ضمنی" بقیه جهان در خارج از قاب در یک عکس یا فیلم. آنچه حذف می‌شود به اندازه آنچه گنجانده می‌شود اهمیت دارد.   
• فیلم، فاصله و ناتوانی ما در برابر جهان را به عنوان شرط ظاهر طبیعی جهان در نظر می‌گیرد. ما به طور منفعلانه دنیایی را مشاهده می‌کنیم که در تجربه سینمایی هیچ کنترلی بر آن نداریم.   
• وعده صداقت فیلم: آشکار ساختن آنچه برای آن آشکار شده است، بدون از دست دادن چیزی. دوربین به عنوان یک ضبط‌کننده بی‌طرف عمل می‌کند.   

استدلال کاول در مورد "ناپیدا" بودن بیننده هنگام تماشای جهان روی پرده پیامدهای مهمی برای درک پویایی قدرت و ماهیت تماشاگر در سینما دارد. این ایده که پرده سینما بیننده را نسبت به دنیای به تصویر کشیده شده نامرئی می‌کند، موقعیت ممتاز مشاهده را پیشنهاد می‌کند. این می‌تواند با بحث‌های مربوط به چشم‌چرانی، همذات‌پنداری و رابطه بیننده با واقعیت سینمایی مرتبط باشد.

تأثیر بر نظریه و نقد فیلم

کتاب جهان نگریسته شده به عنوان یک متن محوری در فلسفه فیلم شناخته می‌شود. تأثیر آن در رویکرد منحصربه‌فردش به رابطه بین تماشاگر و تصویر عکاسانه یا سینمایی نهفته است. پیش از "جهان نگریسته شده"، نظریه فیلم اغلب شامل به کارگیری مفاهیم فلسفی از پیش موجود در مورد فیلم بود. با این حال، اثر کاول ایده جدی گرفتن فیلم‌ها به عنوان متفکران خود را آغاز کرد و پیشنهاد داد که فلسفه می‌تواند با فیلم‌ها انجام شود نه فقط در مورد آن‌ها.  

مهم‌ترین سهم کاول استدلال او در مورد مفهوم "واقع‌گرایانه" تصویر عکاسانه و سینمایی بود که از اندیشمندانی مانند بازن، کراکائر و پانوفسکی پیروی می‌کرد. او بیان کرد: "نقاشی یک جهان است؛ عکس از یک جهان است". این امر بر این ایده تأکید می‌کند که آنچه در یک عکس یا فیلم می‌بینیم، زمانی در مقابل دوربین حضور داشته است. با این حال، کاول فراتر رفت و استدلال کرد که با وجود این حضور، بیننده همان زمان و مکانی را که به تصویر کشیده شده است، اشغال نمی‌کند. بیننده "عقب نشسته" و از میان تصویر نگاه می‌کند نه مستقیماً به آن. این مفهوم "حجاب از جهان نگریسته شده" سینما را از تئاتر و نقاشی متمایز می‌کند، جایی که نوع دیگری از "تصدیق" بین تماشاگر و موضوع امکان‌پذیر است.  

این ایده فاصله بیننده و امکان (یا عدم امکان) "تصدیق" به یک نکته مهم در بحث‌های نظریه فیلم تبدیل شد. برخی از نظریه‌پردازان مانند کریستین متز، استفان هیث و لورا مالوی، همذات‌پنداری بیننده با نگاه دوربین را بررسی کردند و یک ساختار خاص از واقعیت را پیشنهاد دادند. در حالی که کاول به طور صریح با این نظریه‌ها درگیر نمی‌شود، اثر او به طور ضمنی سوالاتی را در مورد ماهیت تماشاگر و واقعیت ارائه شده روی پرده مطرح می‌کند.  

علاوه بر این، کتاب جهان نگریسته شده به بررسی "تاریخی‌سازی" رسانه‌های عکاسی و فیلم می‌پردازد و رابطه در حال تحول بین دوربین، جهان و تماشاگر را از طریق دوره‌های مختلف سینمای هالیوود دنبال می‌کند. کاول مراحلی را از "ستاره" به "انواع" و "ژانرها" شناسایی می‌کند که در نهایت به "فرد" در نئوهالیوود ختم می‌شود، جایی که مرز بین پرده و واقعیت محو می‌شود و به نوعی شک‌گرایی منجر می‌شود. این دیدگاه تاریخی در مورد هستی‌شناسی فیلم، چارچوب جدیدی را برای درک تحولات سینما و تأثیر آن بر درک ما از واقعیت فراهم کرد. مجموعه مقالات "اندیشه استنلی کاول و سینما" بر تأثیر ماندگار "جهان نگریسته شده" تأکید می‌کند و مقالاتی را در مورد رابطه آن با شک‌گرایی، کمال‌گرایی اخلاقی و ماهیت در حال تحول ذهنیت در سینما ارائه می‌دهد. این کتاب به یک نقطه عطف برای محققان فلسفه فیلم تبدیل شده و بر بحث‌ها در مورد هستی‌شناسی فیلم و پیامدهای فلسفی تجربه سینمایی تأثیر گذاشته است. افزایش شهرت کاول در دهه‌های قبل از مرگش نشان‌دهنده تجدید علاقه به آثار او، احتمالاً به دلیل تغییر در رویکردهای فلسفی و انتقادی به فیلم است. مقایسه آثار کاول با آثار تی.اس. الیوت در نقدها، به ماهیت عمیق و احتمالاً چالش‌برانگیز نوشته‌های او اشاره دارد و بر تمرکز او بر جوهر فیلم به جای جنبه‌های سطحی تأکید می‌کند.  

نتیجه گیری

کتاب جهان نگریسته شده : تأملاتی در باب هستی‌شناسی فیلم اثر استنلی کاول، اثری بنیادین در حوزه فلسفه فیلم است که به بررسی ماهیت فیلم، رابطه آن با واقعیت و تجربه تماشاگر می‌پردازد. کاول با طرح مفاهیم فلسفی اساسی و استدلال‌های دقیق، دیدگاه‌های نوینی را در مورد درک ما از این هنر محبوب ارائه می‌دهد. اگرچه سبک نگارش پیچیده و دشوار کتاب ممکن است برای برخی خوانندگان چالش‌برانگیز باشد، اما بینش‌های عمیق و تأثیرگذاری که ارائه می‌دهد، آن را به اثری ارزشمند و ماندگار در مطالعات سینمایی تبدیل کرده است. تأثیر این کتاب بر نظریه و نقد فیلم قابل انکار نیست و همچنان به عنوان منبع الهام و مرجع برای محققان و علاقه‌مندان به درک عمیق‌تر ماهیت فیلم به عنوان یک هنر و جایگاه آن در زندگی ما، اهمیت خود را حفظ کرده است.